Bilişsel Çarpıtma Nedir?
Bilişsel çarpıtma (cognitive distortion), bireyin gerçeği yanlış değerlendirmesine yol açan sistemik, otomatik ve irrasyonel düşünce biçimidir.
Birey günlük yaşamında karşılaştığı sorunları bir bütün olarak değerlendirmek yerine, olayların ya da durumların olumsuz taraflarına odaklanır. Bu durumda da olaylara daha abartılı, çok fazla kişiselleştiren ve gerçeklikten uzak hatalı bir bakış açısı geliştirmiş olur.
Bilişsel çarpıtmalardan bazıları aşağıdaki gibidir:
Ya Hep Ya Hiç Düşünme: Dünyayı sadece siyah ya da sadece beyaz olarak görmek gibidir. Bir şey ya tam olmuştur, ya da hiç olmamıştır.
“Alarmımı erteleyip saatinde kalkamadığım için şu anda kalkmamın hiçbir anlamı yok.”
Felaketleştirme: Kişi, yaşadığı olayları çok fazla abartır. Mevcut durumlara ya da kanıtlara bakmaksızın, daima olası en kötü senaryoyu kurma eğilimdedir.
“Sınavdan istediğim notu alamadım, diğer sınavlar da kötü geçecek, mezun olamayacağım, belki de işsiz kalacağım.”
Aşırı Geneleme: Bir durumun ya da olayın sonuçlarına dayanarak diğer bağımsız tüm olay ve durumlarda aynı sonuçların ortaya çıkacağına yönelik bir genelleme yapmaktır.
“Sevgilimden ayrıldım. Bir daha asla yeni bir ilişkim olmayacak, mutlu olamayacağım.”
Zihin Okuma: Kişinin, başkalarının ne düşündüğünü veya nasıl hissettiğini, onlara sormadan veya durumun o şekilde olduğuna dair gerçek bir kanıtının olmamasına rağmen, bildiğini düşünmesidir.
Konuştuğumuz kişinin bir anda esnemesi üzerine “onu konuşmalarımla sıktım, benden sıkıldı.” şeklinde bir düşünce içerisine girmek.
Kişiselleştirme: Kişinin kendini aşırı derecede suçlaması ya da diğerleri ile kendini kıyaslamasıyla paralel giden bir düşünce tarzıdır. İşler yolunda gitmediğinde kişi bu durumun nedenini kendisi olarak görmektedir.
“Sizi o gün buluşmaya çağırmasaydım kaza yapmazdınız.” Neşeli bir aile tablosu gördüğünde “o benden daha iyi anne/baba” diye düşünmek.
-Meli,-Malı Cümleleri: Kişinin her zaman kendisine ve çevresine yönelik yapmak zorunda hissettiği bir davranışın bulunduğunu düşünmesidir. Eğer yapmak zorunda hissettiği bu davranışa uymazsa her şeyin kötüye gideceğine yönelik abartılı bir düşünce içerisine girer.
“Ben her zaman en iyisini yapmalıyım, bu sınavdan en iyi notu almalıyım.
Siz de kendi düşünce kalıplarınızı anlamak ve yerine daha gerçekçi bir kavrayış geliştirmek isterseniz sitedeki formu doldurup kendiniz için uygun terapistin size yönlendirilmesini talep edebilir, kendini keşfetme yolculuğuna başlayabilirsiniz. 🙂
Hazırlayan: Sıla Tekin
